آرشاک دوم (Arshak II) یکی از مهم‌ترین پادشاهان ارمنستان از دودمان آرشاکونی (Arsacid) بود که از حدود ۳۵۰ تا ۳۶۸ میلادی بر بخش شرقی ارمنستان حکومت کرد. او در دوره‌ای پرآشوب به سلطنت رسید؛ زمانی که ارمنستان میان منافع متضاد امپراتوری روم شرقی و شاهنشاهی ساسانی گرفتار شده بود.

زمینهٔ تاریخی

پس از تثبیت مسیحیت در ارمنستان (۳۰۱ م)، پادشاهان آرشاکونی با چالش‌های تازه‌ای مواجه شدند؛ از جمله فشارهای سیاسی و مذهبی ساسانیان برای بازگشت به آیین زرتشتی و محدود کردن نفوذ کلیسای مسیحی. در این میان، آرشاک دوم تلاش کرد استقلال نسبی پادشاهی ارمنستان را حفظ کند و با اتخاذ سیاستی دوگانه میان دو قدرت بزرگ، از مداخلهٔ مستقیم آنها بکاهد.

دوره حکومت

آرشاک دوم ابتدا از حمایت روم بهره‌مند بود، اما با افزایش فشارهای نظامی ساسانیان، به‌ویژه در دوران شاپور دوم، به‌تدریج به موضع دفاعی کشیده شد. در جریان یکی از نبردهای مرزی، آرشاک فریب خورده و به قلمرو ساسانی دعوت شد، جایی که توسط شاپور دوم زندانی و بعدها در قلعه‌ای به‌نام «انوشبرد» (پادگان مرزی ساسانی) به قتل رسید.

پیامدها

با مرگ آرشاک دوم، ارمنستان دچار خلأ قدرت شد. در غیاب پادشاه، رهبری مقاومت ملی برعهدهٔ سردار مشهور ارمنی، وارتان مامیکونیان، و پسر آرشاک، باب (Pap)، قرار گرفت. این دوره از نظر تثبیت هویت ملی-مسیحی ارمنیان و ایستادگی در برابر زرتشتی‌سازی اجباری، اهمیت فراوانی در تاریخ سیاسی و دینی کشور دارد.

جمع‌بندی

آرشاک دوم را می‌توان چهره‌ای میانی در گذار ارمنستان از یک پادشاهی سنتی به ساختاری مذهبی-سیاسی دانست که استقلال خود را میان امپراتوری‌های رقیب حفظ می‌کرد. پایان تراژیک او نماد بحران‌های مداوم ارمنستان در مواجهه با قدرت‌های همسایه و آغاز فصلی نو از مقاومت و بازسازی ملی بود.